Zmienność obserwowana w obszarze zarówno nowych technologii, jak i nowych form literackich, wymaga podejścia badawczego uwzględniającego procesualny charakter analizowanych zjawisk w obszarze środowiska cyfrowego, takich jak na przykład literatura elektroniczna.
Wynikająca z jej dynamicznego charakteru temporalność, przechodniość czy nawet efemeryczność, co jest równoznaczne z ograniczoną dostępnością czy widoczną nietrwałością, oznacza niestabilność, a tym samym nieprzewidywalność i nieuchwytność.
Literatura elektroniczna jest osadzona w środowisku wyraźnie innowacyjnym i ekspansyjnym, podatnym na ciągły rozwój i rozrost. Technologie dysraptywne powodują, że wielokierunkowe zmiany powodują nieograniczoną i nieskończoną wariantywność powstających i rozwijanych rozwiązań. To powoduje również, że literatura elektroniczna cechuje się różnorodnością i wielorodnością.
Sama w sobie stanowi też zjawisko relacyjne, kontekstowe, zależne od współistniejących i współwystępujących fenomenów, podlegających zmianom (refiguracji, remediacji, transformacji), łączenia (konwergencji) czy przenikaniu (transkluzji, transgresji). Dlatego podejście do niej wiąże się z ciągłą niepewnością czy kwestionowalnością. To z kolei pociąga za sobą powstawanie różnic, „szczelin” (gaps) [Bouchardon 2019] oraz uwidacznia powstające napięcia.
W związku z tym można stwierdzić, że tym, co pewne w odniesieniu do literatury elektronicznej, to jej ontologiczna niepewność. Jak pisze Urszula Pawlicka, „każda próba ujęcia jej [literatury elektronicznej] jako »stabilnego obiektu badawczego« zakończy się niepowodzeniem” [Pawlicka 2017b: 29], co z kolei wymaga określonego podejścia, nazwanego przez badaczkę podejściem procesualnym.
Podejście procesualne
Podejście procesualne do literatury elektronicznej zakłada więc badanie jej jako procesu [Pawlicka 2017b: 29], w którym zwraca się szczególną uwagę na zmiany i przejścia, uwzględnia zwroty tak praktyczne, jak teoretyczne, a więc otwiera się na możliwość rewizji dotychczasowych ustaleń [Pawlicka 2017a: 439, 442]. O niestabilności, czy też płynności w obszarze literatury elektronicznej świadczy chociażby wielość gatunkowa, ponieważ właściwie każdorazowa realizacja utworu cyfrowa wytwarza nowy gatunek [Regiewicz 2015: 149; Pawlicka 2017b: 29; S. Rettberg 2019: 11].
Z kolei jednym z procesów w systemie literatury jest obieg literatury, dlatego podejście procesualne do literatury elektronicznej oznacza również zwrot ku badaniom nad działaniem, aktywnością czy produkcją tej literatury, czy też zwrot ku badaniom socjologicznym [Pawlicka 2017b: 30]. Uzasadnia to więc z jednej strony potrzebę badań obiegu literatury elektronicznej, stanowiącego jeden z elementów produkcji (twórczości), dystrybucji (rozpowszechniania) i konsumpcji (odbioru) literatury, a tym samym z drugiej strony przyjęcie literatury elektronicznej jako przedmiot zainteresowania socjologii literatury [Pawlicka 2017a: 438].
___
* Przypisy pochodzą z większej całości, obejmującej więcej źródeł, ponadto nie zostały zmienione, dlatego oznaczenia w przypisach odnoszą się do całej biblionetografii, nie do prezentowanego wyboru. W związku z tym pojawiające się oznaczenia literowe nie mają większego znaczenia (lub mają mniejsze znaczenie) w niniejszym zestawieniu.
Biblionetografia
Bouchardon Serge, 2019, Mind the gap! 10 gaps for Digital Literature?, „Electronic Book Review”, https://doi.org/10.7273/J3W2-H969.
Pawlicka Urszula, 2017a, An Essay on Electronic Literature as Platform, „Przegląd Kulturoznawczy”, nr 33 (3): 430–44, https://doi.org/10.4467/20843860PK.17.029.7799.
———, 2017b, Literatura cyfrowa. W stronę podejścia procesualnego, Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra.
Regiewicz Adam, 2015, Narracje – audiowizualność – nowe media, [w:] Bogusława Bodzioch-Bryła, Grażyna Pietruszewska-Kobiela, Adam Regiewicz, Literatura – nowe media. Homo irretitus w kulturze literackiej XX i XXI wieku, s. 63–201, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Rettberg Scott, 2019, Electronic literature, Cambridge, UK ; Medford, MA, USA: Polity Press.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz