Prezentacje Prezi i literatura elektroniczna, czyli Böhmische Dörfer Alexandry Saemmer

Pamiętam, jak jeszcze na studiach wykorzystywałem Prezi do robienia prezentacji, które biły o głowę te robione w PowerPoincie. Właściwie mogłem wówczas gadać o czymkolwiek, a efekt i tak byłby zadowalający. Nie sądziłem jednak, że można Prezi wykorzystać do tworzenia literatury elektronicznej.

Przekonałem się o tym, trafiając na tweet Electronic Literature Lab (@ElitLab), które z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet (w sumie: samych dobroci życzę Czytelniczkom ElektroLitery i Biblionetoteki – żadnych bad pixeli w życiu, niech się Wam darzy) przypomniało o „Böhmische Dörfer” autorstwa Alexandry Saemmer. Autorka jest  profesorem w Uniwersytecie Paryskim (dokładnie w VIII Vincennes Saint Denis). Jak podaje ELMCIP, zajmuje się semiotyką i estetyką mediów cyfrowych, a także pisaniem i czytaniem w środowisku cyfrowym.

Utwór „Böhmische Dörfer” powstał w 2011 roku. Na marginesie tylko dodam, że samo Prezi uruchomiono w 2009 roku na Węgrzech, zatem dość szybko po pojawieniu się narzędzia powstał utwór je wykorzystujący. Prezi pozwala na tworzenie nielinearnej i wizualnej narracji, wykorzystując układ mapy, nawigację polegającą na przybliżeniach i oddaleniach widoku, przesuwaniu się pomiędzy elementami w dynamiczny sposób, właściwie bez ograniczeń co do kierunku itd. Zatem to ciekawy sposób na opowiedzenie literackiej historii w niekonwencjonalny sposób.

Pod względem treściowym utwór nawiązuje do wydarzeń z maja 1945 roku. Po zakończeniu II wojny światowej, tysiące niemieckojęzycznych mieszkańców wyzwolonego przez Armię Czerwoną Brna zostało wysiedlonych i zmuszonych do wyczerpującego marszu do granicy z Austrią. Odległość wynosiła około 60 kilometrów. Pod drodze jednak, w Marszu Śmierci – jak nazwano to wydarzenie – mnóstwo osób poniosło śmierć (różne są szacunki co do liczby, jedni podają 1600, inni, że od 2 do 5 tysięcy – tak czy siak: bardzo dużo). Wśród osób, które wówczas musiały opuścić swój dotychczasowy dom była matka Alexandry Saemmer, która – jak czytamy w opisie utworu – w 2007 roku pokazała swoim dzieciom miejsce, w którym żyła.

Treść prezi-wiersza („Böhmische Dörfer” ma w Electronic Literature Collection 3 etykietę „poetry” i „prezi”) to jedna rzecz. Dla mnie interesujące jest to, że przestrzeń i płaszczyzna mapy w prezentacji nie tylko uwypukla doświadczenie przemieszczania się, marszu, przechodzenia z miejsca na miejsce, ale ponadto koresponduje z treścią, nawiązuje do tragicznych wydarzeń sprzed kilkudziesięciu lat.

Utwór Alexandry Saemmer można przeczytać w trzech wersjach językowych: angielskiej, niemieckiej i francuskiej. Na całość składa się 122 „widoków”, pomiędzy którymi przemieszczamy się nierzadko przechodząc od jednego do drugiego i z powrotem (figura powrotu, rekursji jest tu bardzo wyraźna). Na stronie ELC3 można poza linkami do utworu w poszczególnych językach obejrzeć również film, będący właściwie formą wideo-lektury. Całość nie zajmuje zbyt wiele czasu.